Wielu rodziców dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności oraz dorosłych z niepełnosprawnościami ma podobny dylemat: orzeczenie kończy się za kilka miesięcy, składamy wniosek o kolejne – i pojawiają się pytania. Czy „stare” orzeczenie nadal jest ważne? Czy świadczenie pielęgnacyjne będzie wypłacane bez przerwy? A co, jeśli nowe orzeczenie nie dostanie już „punktu 7” – czy urząd każe zwracać pieniądze?

Poniżej wyjaśniam – możliwie prosto, ale zgodnie z aktualnym stanem prawnym – jak działają nowe zasady przedłużania ważności orzeczeń i co dzieje się ze świadczeniem pielęgnacyjnym.

 

1. Czym jest orzeczenie o niepełnosprawności i dlaczego ma termin ważności?

Orzeczenie o niepełnosprawności (dla dzieci do 16. roku życia) oraz orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (dla osób dorosłych) to dokument, który:

  • potwierdza sam fakt niepełnosprawności albo jej stopień (lekki, umiarkowany, znaczny),
  • zawiera wskazania – w przypadku dzieci m.in. tzw. „punkty” (np. konieczność stałej opieki, współudziału opiekuna w leczeniu, rehabilitacji i edukacji),
  • jest podstawą do korzystania z wielu uprawnień: świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłku pielęgnacyjnego, ulgi rehabilitacyjnej, uprawnień w szkole, dofinansowań z PFRON itp.

Zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności najczęściej wydaje orzeczenie na czas określony – np. do końca listopada 2025 r. Dzieje się tak dlatego, że stan zdrowia może się zmieniać, a ustawodawca chce, aby okresowo weryfikować sytuację dziecka czy osoby dorosłej.

 

2. Nowe zasady: jak działa 6-miesięczne przedłużenie ważności orzeczenia?

Kluczowy przepis to art. 6bb ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z nim, jeśli:

  • złożysz wniosek o nowe orzeczenie w czasie, gdy stare orzeczenie jest jeszcze ważne,

to „stare” orzeczenie:

  • pozostaje ważne aż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia,
  • ale maksymalnie do końca 6. miesiąca po upływie pierwotnego terminu ważności (czyli np. gdy orzeczenie było ważne do 30.11.2025 r., to najdalej do 31.05.2026 r.).

2.1. Do kiedy można złożyć wniosek i jak wcześnie warto to zrobić?

Po zmianach z 2024 r. ustawodawca wydłużył też czas, kiedy można zawczasu zadbać o kolejne orzeczenie:

  • co do zasady – wniosek można złożyć nawet 2 miesiące przed końcem ważności dotychczasowego orzeczenia,
  • w przypadku części dzieci (gdy przechodzą na orzeczenie o stopniu niepełnosprawności) – nawet 3 miesiące wcześniej.

Najważniejsze jest jednak to, żeby nie „przespać” terminu – wniosek musi trafić do zespołu najpóźniej ostatniego dnia ważności orzeczenia, jeśli chcemy skorzystać z automatycznego przedłużenia na podstawie art. 6bb.

2.2. Przykład

Masz orzeczenie o niepełnosprawności dziecka ważne do 30 listopada 2025 r. Składasz wniosek o nowe orzeczenie 10 października 2025 r. W praktyce oznacza to, że:

  • dotychczasowe orzeczenie jest uznawane za ważne także po 30 listopada 2025 r.,
  • jego ważność „ciągnie się” do dnia, w którym nowe orzeczenie stanie się ostateczne, ale nie dłużej niż do 31 maja 2026 r.

W tym czasie nie ma przerwy w formalnym statusie niepełnosprawności – to jest fundament do dalszych rozważań o świadczeniu pielęgnacyjnym.

 

3. Świadczenie pielęgnacyjne w okresie oczekiwania na nowe orzeczenie

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje co do zasady m.in. rodzicom/opiekunom, którzy rezygnują z pracy (lub jej nie podejmują), aby opiekować się osobą z niepełnosprawnością – najczęściej dzieckiem. Warunkiem jest m.in. odpowiednie orzeczenie (dla dzieci – ze wskazaniami, w tym bardzo często tzw. „punkt 7”).

Po nowelizacjach z 2024 r. przyjęto rozwiązanie, które ma uniknąć „dziur” w wypłacie świadczeń:

  • jeżeli orzeczenie zostało przedłużone z mocy prawa na podstawie art. 6bb (czyli złożono wniosek w czasie jego ważności),
  • to gmina ma obowiązek z urzędu przedłużyć okres przyznania świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności (w tym świadczenia pielęgnacyjnego),
  • nie trzeba składać nowego wniosku tylko po to, by „dociągnąć” świadczenie na te dodatkowe miesiące.

W praktyce oznacza to, że:

jeżeli decyzja o świadczeniu pielęgnacyjnym była wydana na czas ważności orzeczenia, to w okresie „pomostowym” (do 6 miesięcy po upływie pierwotnej daty z orzeczenia, albo do wydania nowego orzeczenia) świadczenie powinno być wypłacane normalnie, bez sztucznej przerwy w prawie.

 

4. Co jeśli nowe orzeczenie nie ma już „punktu 7”? Czy trzeba oddać świadczenie?

To pytanie bardzo często pojawia się u rodziców: „Jeżeli nowe orzeczenie nie przyzna już mojemu dziecku punktu 7, czy urząd uzna, że świadczenie za cały okres oczekiwania na orzeczenie było nienależne i każe je zwracać?”.

4.1. Okres oczekiwania na nowe orzeczenie (z przedłużeniem na podstawie art. 6bb)

W okresie, w którym działa art. 6bb, podstawą prawa do świadczenia jest stare orzeczenie, które:

  • formalnie pozostaje ważne,
  • jest widoczne w systemie (EKSMOoN),
  • oznacza, że ustawowe warunki do świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności – w tym świadczenia pielęgnacyjnego – są spełnione.

Sam fakt, że później – po badaniu, po kilku miesiącach – zmieni się treść orzeczenia (np. zabraknie punktu 7), nie powoduje automatycznie, że świadczenie wypłacane w okresie pomostowym było „nienależne”. W tamtym czasie istniała ważna podstawa prawna (przedłużone orzeczenie), a gmina działała zgodnie z ustawą.

Co do zasady nie ma więc podstaw, aby żądać zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego wyłącznie z tego powodu, że nowe orzeczenie jest „łagodniejsze” niż poprzednie (np. brak punktu 7), a wniosek o kolejne orzeczenie został złożony w terminie.

4.2. Moment wydania nowego orzeczenia

Sytuacja zmienia się dopiero od chwili, gdy nowe orzeczenie stanie się ostateczne:

  • jeżeli nowe orzeczenie spełnia nadal warunki do świadczenia (np. ma odpowiednie wskazania), prawo do świadczenia pielęgnacyjnego trwa dalej – już w oparciu o nowy dokument,
  • jeżeli nowe orzeczenie nie zawiera już kluczowych wskazań (np. brak punktu 7), gmina powinna w odpowiednim momencie wygasić świadczenie – na przyszłość, od kolejnego miesiąca.

Wciąż mówimy o zmianie „do przodu” (na przyszłość), a nie cofnięciu świadczenia wstecz do dnia, w którym złożono wniosek o nowe orzeczenie.

4.3. Kiedy ryzyko zwrotu świadczenia faktycznie może się pojawić?

Ryzyko zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego zwykle wiąże się z innymi sytuacjami, np. gdy:

  • wniosek o kolejne orzeczenie został złożony po terminie, a mimo to świadczenie było dalej wypłacane,
  • doszło do zbiegu świadczeń, który jest prawnie niedopuszczalny (np. świadczenie pielęgnacyjne i świadczenie wspierające na tę samą osobę),
  • organ ustali, że już w trakcie pobierania świadczenia doszło do zmiany sytuacji, o której opiekun nie poinformował (np. podjęcie pracy na warunkach wykluczających świadczenie).

Sam brak „punktu 7” w nowym orzeczeniu – przy terminowo złożonym wniosku o przedłużenie – nie jest sam w sobie podstawą do wstecznego odbierania świadczenia za okres, w którym działało przedłużenie na podstawie art. 6bb.

 

5. Jak się przygotować – praktyczne wskazówki dla rodzica i dla osoby dorosłej

5.1. Dla rodzica dziecka z niepełnosprawnością

  • Zanotuj datę końca ważności orzeczenia (np. do 30.11.2025 r.).
  • Rozważ złożenie wniosku o nowe orzeczenie mniej więcej 2–3 miesiące przed tą datą – aby uniknąć kolejek i nerwów.
  • Dopilnuj, aby wniosek wpłynął najpóźniej w ostatnim dniu ważności orzeczenia – to warunek działania art. 6bb.
  • Odbierz zaświadczenie z zespołu potwierdzające złożenie wniosku (przydaje się w kontakcie z MOPS/GOPS czy PCPR).
  • Jeżeli masz świadczenie pielęgnacyjne – monitoruj korespondencję z gminy, ale nie zdziw się, jeśli decyzja o „przedłużeniu” przyjdzie dopiero po jakimś czasie. Wynika to z tego, że urząd korzysta z informacji z systemu orzeczniczego.

5.2. Dla dorosłej osoby z niepełnosprawnością

  • Obowiązują Cię te same ogólne zasady – złóż wniosek o kolejne orzeczenie w czasie ważności dotychczasowego.
  • Jeżeli pobierasz świadczenia zależne od orzeczenia (np. zasiłek pielęgnacyjny), zadbaj o to, by urząd miał informację o przedłużeniu ważności orzeczenia – z reguły dociera ona z systemu automatycznie, ale możesz dostarczyć zaświadczenie z zespołu, jeśli pojawią się wątpliwości.
  • Jeśli dostaniesz nowe orzeczenie znacznie różniące się od poprzedniego (np. zmiana stopnia ze znacznego na lekki), skonsultuj się z prawnikiem, zanim zgodzisz się na ewentualne żądania zwrotu świadczeń.

 

6. Przykład „krok po kroku” – orzeczenie ważne do końca listopada 2025 r.

Załóżmy, że:

  • Twoje dotychczasowe orzeczenie dziecka jest ważne do 30.11.2025 r.,
  • świadczenie pielęgnacyjne przyznano do tej samej daty.

Scenariusz 1 – terminowe złożenie wniosku:

  • 15.10.2025 r. składasz wniosek o nowe orzeczenie.
  • Na podstawie art. 6bb stare orzeczenie „ciągnie się” dalej – maksymalnie do 31.05.2026 r., chyba że wcześniej będzie nowe orzeczenie.
  • Gmina przedłuża decyzję o świadczeniu pielęgnacyjnym z urzędu – świadczenie jest wypłacane także po 30.11.2025 r.
  • 10.02.2026 r. dziecko otrzymuje nowe orzeczenie, które staje się ostateczne w marcu 2026 r.
    • jeśli nowe orzeczenie ma nadal „punkt 7” – świadczenie może być kontynuowane (po odpowiedniej decyzji gminy),
    • jeśli nowego „punktu 7” nie ma – gmina powinna wygasić świadczenie na przyszłość, od miesiąca następującego po dacie ostateczności orzeczenia.

W żadnym z tych wariantów sam brak punktu 7 w nowym orzeczeniu nie powoduje automatycznie żądania zwrotu świadczenia za okres od 01.12.2025 r. do daty nowej decyzji – bo w tym czasie istniało ważne, przedłużone orzeczenie.

 

7. Podsumowanie – najważniejsze wnioski

  • Jeżeli złożysz wniosek o nowe orzeczenie w okresie ważności starego, to stare orzeczenie pozostaje ważne:
    • do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia,
    • ale nie dłużej niż do końca 6. miesiąca po pierwotnej dacie ważności.
  • W tym „pomostowym” okresie – przy prawidłowo przedłużonym orzeczeniu – świadczenie pielęgnacyjne co do zasady dalej przysługuje i jest przedłużane z urzędu.
  • Nowe orzeczenie bez punktu 7 powoduje problem przede wszystkim „na przyszłość” – może zakończyć prawo do świadczenia, ale nie powinno wstecznie unieważniać wypłat z okresu, gdy obowiązywało przedłużone orzeczenie.
  • Ryzyko zwrotu świadczenia pojawia się raczej przy złożeniu wniosku po terminie, zbiegu świadczeń albo zatajeniu istotnej zmiany sytuacji – a nie tylko dlatego, że treść nowego orzeczenia jest mniej korzystna.

 

8. Chcesz omówić swoją sytuację indywidualnie?

Jeżeli zbliża się koniec ważności orzeczenia o niepełnosprawności (Twojego lub Twojego dziecka), masz wątpliwości co do punktu 7, świadczenia pielęgnacyjnego albo obawiasz się żądania zwrotu świadczeń – warto omówić sprawę odnosząc się do stanu faktycznego i prawnego w konkretnej sytaucji. 

Zapraszam na poradę prawną w mojej Kancelarii w Grodźcu (gmina Jasienica), pomiędzy Bielskiem-Białą a Skoczowem, lub na konsultację mailową albo telefoniczną w formie e-porady – z terenu całej Polski.

Formularz kontaktowy znajdziesz na stronie: https://dopytajprawnika.pl/kontakt.