Zgodnie z art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora dla osoby pełnoletniej, która z powodu niepełnosprawności wymaga pomocy w prowadzeniu jej spraw. Instytucja ta została gruntownie uregulowana nowelizacją z 2024 roku, która miała na celu wzmocnienie autonomii osób z niepełnosprawnością przy jednoczesnym zapewnieniu im realnego wsparcia, gdy tego potrzebują.

 

Podstawa prawna ustanowienia kuratora osoby niepełnosprawnej

Kurator osoby niepełnosprawnej nie sprawuje nadzoru ani nie ogranicza zdolności do czynności prawnych – jego zadaniem jest wspieranie osoby w podejmowaniu decyzji i wykonywaniu określonych działań. Osoba, dla której ustanowiono kuratora, zachowuje pełnię praw i samodzielność. Sąd, rozpoznając wniosek o ustanowienie kuratora, może wskazać konkretny zakres spraw, w których kurator będzie wspierał podopiecznego, bądź ograniczyć tę pomoc do jednej, wyraźnie określonej dziedziny (np. spraw urzędowych, majątkowych lub zdrowotnych).

 

Różnica między kuratorem osoby niepełnosprawnej a opiekunem prawnym

W odróżnieniu od kuratora osoby ubezwłasnowolnionej, który przejmuje czynności prawne w imieniu osoby częściowo pozbawionej zdolności prawnej, kurator osoby niepełnosprawnej pełni funkcję wspierającą. Może reprezentować ją przed organami tylko wówczas, gdy sąd w orzeczeniu wyraźnie mu to umożliwi. Co istotne, zarówno osoba niepełnosprawna, jak i organizacja społeczna działająca na jej rzecz (za jej zgodą), mogą złożyć do sądu wniosek o ustanowienie kuratora. W wyjątkowych przypadkach, jeżeli dobro osoby tego wymaga, wniosek może pochodzić także z urzędu.

 

Kto może zostać kuratorem osoby niepełnosprawnej

Sąd opiekuńczy każdorazowo wysłuchuje osoby, dla której ma być ustanowiony kurator, chyba że nie pozwala na to jej stan zdrowia – co powinno zostać potwierdzone zaświadczeniem lekarskim. Podczas postępowania sąd uwzględnia także predyspozycje osoby wskazanej na kuratora, jej relacje z podopiecznym oraz kompetencje niezbędne do wykonywania powierzonych obowiązków. W miarę możliwości sąd bierze również pod uwagę wolę osoby zainteresowanej co do wyboru kuratora.

 

Zakres obowiązków kuratora osoby niepełnosprawnej

Zakres obowiązków kuratora każdorazowo określany jest przez sąd. Może on obejmować zarówno czynności czysto faktyczne (np. organizowanie transportu, pomoc w korespondencji, wsparcie w załatwianiu spraw urzędowych), jak i działania prawne, jeżeli zostanie to wyraźnie wskazane w orzeczeniu. Kurator zobowiązany jest do uzgadniania z osobą niepełnosprawną sposobu prowadzenia jej spraw oraz do informowania jej o podejmowanych działaniach i ich skutkach. W przypadku zarządzenia przez sąd, może on być również zobowiązany do składania okresowych sprawozdań lub rachunków.

 

Wynagrodzenie kuratora i źródła jego pokrycia

Zgodnie z przepisami, kuratorowi może zostać przyznane stosowne wynagrodzenie, pokrywane z dochodów lub majątku osoby, dla której został ustanowiony. Jeżeli nie posiada ona środków finansowych, wynagrodzenie może obciążać osobę wnioskującą albo być pokryte ze środków publicznych. Jeżeli jednak zakres pomocy kuratora jest niewielki, sąd może odmówić przyznania wynagrodzenia, uznając, że obowiązki te mieszczą się w granicach zwykłej pomocy sąsiedzkiej lub rodzinnej.

 

Uchylenie kurateli i zakończenie jej sprawowania

Kurator może zostać odwołany w każdym czasie na wniosek osoby, dla której został ustanowiony, jeżeli przestała istnieć potrzeba dalszego wsparcia. Jeżeli kurator został ustanowiony do prowadzenia konkretnej sprawy, jego rola kończy się z chwilą jej załatwienia.

 

Kurator osoby niepełnosprawnej w świetle aktualnych przepisów

Instytucja kuratora osoby niepełnosprawnej to ważny krok w kierunku zapewnienia realnego wsparcia osobom dorosłym z niepełnosprawnością bez naruszania ich godności i samodzielności. Umożliwia korzystanie z pomocy w sposób elastyczny, dobrowolny i proporcjonalny do rzeczywistych potrzeb. Nowelizacja z lutego 2024 roku ugruntowała zasadę, zgodnie z którą osoba z niepełnosprawnością nie jest pozbawiana decyzyjności, lecz wspierana w zakresie, w jakim sama tego oczekuje.

 

Jeśli rozważasz ustanowienie kuratora dla siebie lub bliskiej osoby niepełnosprawnej albo też potrzebujesz profesjonalnej pomocy prawnej w tym zakresie – zapraszam do skorzystania z zakładki kontakt lub e-porady na mojej stronie kancelarii.