Czym są klauzule niedozwolone?

Klauzule niedozwolone (abuzywne) to postanowienia zawarte w umowach z konsumentami, które naruszają ich prawa i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Są to zapisy, które powodują rażącą dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Klauzule te są uznawane za nieważne z mocy prawa, co oznacza, że konsument nie musi się do nich stosować (art. 385¹ Kodeksu cywilnego).

 

Rozszerzona definicja konsumenta

Od 1 stycznia 2021 roku w polskim prawie obowiązuje rozszerzona definicja konsumenta. Zgodnie z art. 385⁵ Kodeksu cywilnego ochroną przewidzianą dla konsumentów objęte są również osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, jeśli zawierają umowy bezpośrednio związane z prowadzoną działalnością, ale nie mają one charakteru zawodowego. Oznacza to, że osoby samozatrudnione korzystają z ochrony przed klauzulami niedozwolonymi w umowach np. z dostawcami internetu, ubezpieczycielami czy bankami, jeśli umowa dotyczy ich działalności w sposób nieprofesjonalny.

 

Klauzule niedozwolone w polskim prawie

W polskim systemie prawnym klauzule niedozwolone są uregulowane w Kodeksie cywilnym (art. 385¹–385³) oraz Ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Przykłady klauzul abuzywnych można znaleźć w rejestrze klauzul niedozwolonych, prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Są one także rozstrzygane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

 

Przykłady klauzul niedozwolonych

  1. Wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorcy – np. „Firma nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienia w dostawie, nawet jeśli wynikają one z jej winy.”
  2. Jednostronna zmiana umowy – np. „Sprzedawca zastrzega sobie prawo do jednostronnej zmiany regulaminu bez powiadomienia klienta.”
  3. Brak możliwości reklamacji – np. „Towary przecenione nie podlegają reklamacji ani zwrotowi.”
  4. Nadmierne kary umowne – np. „W przypadku rezygnacji z usługi klient zobowiązuje się zapłacić karę w wysokości 100% wartości zamówienia.”
  5. Ograniczenie prawa do odstąpienia od umowy – np. „Kupujący traci prawo do zwrotu produktu, jeśli otworzy opakowanie.”

 

Nieważność klauzul niedozwolonych

Zgodnie z art. 385¹ Kodeksu cywilnego, jeśli umowa zawiera klauzulę niedozwoloną, to taki zapis nie wiąże konsumenta, natomiast pozostała część umowy pozostaje w mocy. Oznacza to, że konsument nie musi się stosować do abuzywnych postanowień, a przedsiębiorca nie może ich egzekwować. W przypadku sporu sądowego klauzula zostaje uznana za nieważną z mocy prawa.

 

Jak sprawdzić, czy umowa zawiera klauzule niedozwolone?

Aby zweryfikować, czy w umowie znajdują się niedozwolone zapisy, warto:

  • Przeanalizować treść umowy pod kątem niekorzystnych zapisów,
  • Sprawdzić rejestr klauzul niedozwolonych na stronie UOKiK,
  • Skorzystać z pomocy rzecznika praw konsumenta lub prawnika,
  • Poszukać opinii i interpretacji prawnych na forach i stronach specjalistycznych.

 

Co zrobić, jeśli znalazłeś klauzulę niedozwoloną w umowie?

Jeżeli podpisana umowa zawiera klauzule niedozwolone, konsument ma kilka opcji:

  1. Odmowa stosowania klauzuli – jeśli klauzula jest abuzywna, jest nieważna z mocy prawa.
  2. Zgłoszenie do UOKiK – urząd może nałożyć na przedsiębiorcę kary finansowe oraz wpisać klauzulę do rejestru klauzul niedozwolonych.
  3. Reklamacja i dochodzenie roszczeń – można domagać się zmiany umowy lub zwrotu środków.
  4. Pomoc rzecznika praw konsumenta – bezpłatne wsparcie prawne dla konsumentów.
  5. Pozew do sądu – w przypadku istotnych strat finansowych.

 

Konsekwencje stosowania klauzul niedozwolonych przez przedsiębiorców

Przedsiębiorcy, którzy stosują klauzule abuzywne, narażają się na poważne konsekwencje:

  • Kary finansowe – UOKiK może nałożyć karę w wysokości do 10% rocznego obrotu firmy.
  • Reputacyjne szkody – negatywne opinie klientów mogą wpłynąć na wiarygodność firmy.
  • Procesy sądowe – klienci mogą dochodzić swoich praw na drodze sądowej.
  • Wpis do rejestru klauzul niedozwolonych – co może odstraszać potencjalnych klientów i kontrahentów.

 

Jak unikać klauzul niedozwolonych w umowach?

Przedsiębiorcy powinni dbać o prawidłową konstrukcję umów, aby uniknąć problemów prawnych:

  • Konsultować treść umów z prawnikiem lub specjalistą od ochrony konsumentów.
  • Stosować jasne, uczciwe i zgodne z prawem zapisy.
  • Regularnie analizować rejestr klauzul niedozwolonych i dostosowywać umowy.
  • Zapewniać klientom przejrzystość w warunkach umowy i prawach do reklamacji oraz zwrotów.

 

Podsumowanie

Klauzule niedozwolone to istotny problem w relacjach konsument – przedsiębiorca. Świadomość ich istnienia pozwala uniknąć niekorzystnych warunków umownych i skutecznie bronić swoich praw. Zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy powinni zwracać uwagę na zgodność umów z obowiązującymi przepisami, aby uniknąć konsekwencji prawnych. W przypadku wątpliwości warto skorzystać z pomocy ekspertów w dziedzinie prawa konsumenckiego.

 

Jeżeli szukasz profesjonalnej pomocy prawnej w sprawach związanych z klauzulami niedozwolonymi, zapraszam do kontaktu z adwokatem w okolicach Bielska-Białej, Skoczowa lub do konsultacji mailowej: dopytajprawnika.pl/kontakt.