Zaprzeczenie ojcostwa to skomplikowana, ale istotna instytucja prawa rodzinnego, regulowana szczegółowo w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Ma ona na celu ochronę interesów zarówno dziecka, jak i mężczyzny niesłusznie uznanego za ojca, poprzez możliwość sądowego obalenia domniemania ojcostwa. W niniejszym artykule wyjaśniamy, kto może wytoczyć powództwo, w jakim terminie oraz jakie warunki muszą zostać spełnione, by skutecznie zaprzeczyć ojcostwu – zgodnie z przepisami art. 62 i nast. KRO.

 

Czym jest domniemanie ojcostwa?

Zgodnie z art. 62 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli dziecko urodzi się w trakcie trwania małżeństwa albo w ciągu 300 dni od jego ustania (rozwodu, unieważnienia), domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemanie to nie dotyczy przypadków, gdy dziecko przyszło na świat po 300 dniach od orzeczenia separacji.

Sytuacja komplikuje się, gdy matka w międzyczasie zawarła nowe małżeństwo – wówczas, jak stanowi § 2, domniemywa się, że ojcem jest drugi mąż. Oznacza to, że prawo chroni stabilność relacji rodzinnych i uznaje ojcostwo przede wszystkim na podstawie więzi formalnoprawnej, a nie biologicznej.

 

Jak zaprzeczyć ojcostwu? – podstawy prawne i przesłanki

Zgodnie z art. 63–70¹ KRO, powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć:

  • mąż matki (art. 63),
  • matka dziecka (art. 69),
  • samo dziecko, po osiągnięciu pełnoletności (art. 70).

 

W każdym przypadku musi zostać spełniona podstawowa przesłanka wskazana w art. 67 KRO – należy udowodnić, że mąż matki nie jest ojcem biologicznym dziecka. Ciężar dowodu spoczywa na powodzie, a najczęściej kluczowym dowodem jest badanie DNA.

 

Terminy do wytoczenia powództwa

Prawo bardzo rygorystycznie określa terminy do wytoczenia powództwa:

  • Mąż matki: ma rok od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności (art. 63 KRO).
  • Matka dziecka: również rok od uzyskania wiedzy, lecz nie później niż do pełnoletności dziecka (art. 69).
  • Dziecko: po osiągnięciu pełnoletności – w ciągu roku od momentu, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki (art. 70).

 

Terminy te mają charakter zawity – ich przekroczenie uniemożliwia skuteczne wytoczenie powództwa.

 

Szczególne sytuacje – choroba psychiczna, ubezwłasnowolnienie

W przypadku, gdy ojciec został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej w okresie, w którym mógłby wytoczyć powództwo – może to za niego zrobić przedstawiciel ustawowy (art. 64 KRO). Termin liczy się od ustanowienia przedstawiciela. Po uchyleniu ubezwłasnowolnienia, ojciec może sam dochodzić swoich praw – termin wynosi rok od uchylenia, chyba że wcześniej dowiedział się o braku ojcostwa – wtedy rok liczy się od tej daty.

Analogicznie, jeśli mężczyzna chorował psychicznie, ale nie został ubezwłasnowolniony, termin ulega wydłużeniu – może on złożyć pozew w ciągu roku od ustania choroby (art. 65 KRO).

 

Kto jest pozwanym?

Zgodnie z art. 66 KRO:

  • Mąż matki wytacza powództwo przeciwko dziecku i matce.

  • Matka – przeciwko mężowi i dziecku.

  • Dziecko – przeciwko matce i jej mężowi.

W przypadku śmierci jednej ze stron, powództwo kierowane jest przeciwko pozostałym osobom zgodnie z przepisami (np. przeciwko kuratorowi – art. 70 § 2 KRO).

 

Kiedy zaprzeczenie ojcostwa jest niedopuszczalne?

W myśl art. 68 KRO, zaprzeczenie ojcostwa nie jest możliwe, jeśli dziecko przyszło na świat w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę. Wyrażona zgoda ma charakter wiążący i wyklucza możliwość późniejszego podważania ojcostwa, nawet jeśli biologicznie ojcem dziecka jest inny mężczyzna.

 

Czy można zaprzeczyć ojcostwu po śmierci dziecka?

Zasadniczo nie. Zgodnie z art. 70¹ KRO, powództwo o zaprzeczenie ojcostwa nie przysługuje po śmierci dziecka, chyba że postępowanie zostało wszczęte za jego życia. Wówczas mogą je kontynuować zstępni dziecka (np. jego dzieci).

 

Dowody w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa

Najczęściej kluczowym dowodem jest badanie DNA, przeprowadzone przez biegłego sądowego. Jednak sam brak podobieństwa fizycznego czy domniemania nie wystarczy – sąd wymaga twardych dowodów naukowych. W przypadku braku zgody którejś ze stron na badanie, sąd może to uznać za przesłankę negatywną, czyli za niekorzystną dla tej strony.

 

Podsumowanie: czy warto zlecić sprawę adwokatowi?

Sprawy o zaprzeczenie ojcostwa są emocjonalnie trudne, ale też bardzo sformalizowane prawnie. Uchybienie terminom, niewłaściwe sformułowanie żądań czy brak odpowiedniego dowodu mogą przekreślić szansę na skuteczne przeprowadzenie sprawy.

Dlatego warto powierzyć prowadzenie sprawy profesjonalnemu adwokatowi, który zadba o właściwą strategię procesową, dobór dowodów oraz formalną poprawność pozwu. Adwokat również pomoże Ci przejść przez ten trudny okres z należytą ostrożnością i dbałością o interesy Twoje lub Twojego dziecka.

 

Skontaktuj się z kancelarią

Jeśli znajdujesz się w sytuacji, w której konieczne jest zaprzeczenie ojcostwa, nie zwlekaj. Skontaktuj się z moją kancelarią adwokacką obok Bielska-Białej, aby omówić Twoją sprawę i podjąć właściwe kroki prawne. Jako prawnik prawo rodzinne zapewniam pełne wsparcie, poufność i profesjonalizm.