Przymusowe przyjęcie do szpitala psychiatrycznego oznacza istotną ingerencję w wolność osobistą jednostki. W polskim systemie prawnym jest ono jednak dopuszczalne, ale wyłącznie na podstawie wyraźnie wskazanych przepisów ustawy i z zachowaniem ścisłej procedury.

 

Podstawa prawna

Zasady przymusowego umieszczania osoby w szpitalu psychiatrycznym reguluje ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Kluczowe znaczenie mają tu art. 23–34.

 

Przesłanki przyjęcia bez zgody 

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy, osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody, jeżeli jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.

Przyjęcia dokonuje lekarz wyznaczony do tej czynności po osobistym zbadaniu pacjenta i, w miarę możliwości, po zasięgnięciu opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa (art. 23 ust. 2). Lekarz ten ma obowiązek poinformować pacjenta o przyczynach przyjęcia oraz o przysługujących mu prawach (art. 23 ust. 3).

Przyjęcie wymaga zatwierdzenia przez ordynatora w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia, a szpital musi zawiadomić sąd opiekuńczy w ciągu 72 godzin (art. 23 ust. 4). Wszystkie czynności muszą zostać odnotowane w dokumentacji medycznej (art. 23 ust. 5).

 

Przyjęcie na obserwację

Osoba, której zachowanie wskazuje na zagrożenie życia lub zdrowia, ale istnieje wątpliwość, czy jest chora psychicznie, może zostać przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody w celu obserwacji. Pobyt taki nie może trwać dłużej niż 10 dni. Obowiązują procedury z art. 23.

 

Obowiązki sądu opiekuńczego 

Na podstawie zawiadomienia ze szpitala sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie w sprawie przyjęcia osoby bez zgody. Może to uczynić również z urzędu lub na wniosek uprawnionych osób (np. rodziny, opiekuna).

Jeśli osoba hospitalizowana wyrazi zgodę na pobyt, sąd może umorzyć postępowanie po jej wysłuchaniu (art. 26). Sąd zawiadamia szpital o treści postanowienia i w przypadku braku podstaw do przyjęcia szpital ma obowiązek niezwłocznego wypisu pacjenta (art. 27).

 

Inne przypadki przyjęcia bez zgody

Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody, jeżeli:

  • nieprzyjęcie spowoduje znaczne pogorszenie jej stanu zdrowia psychicznego,

  • jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a leczenie może przynieść poprawę.

W takiej sytuacji wymagane jest postanowienie sądu opiekuńczego na podstawie wniosku osoby bliskiej lub odpowiedniego organu. Do wniosku dołącza się orzeczenie psychiatry (art. 30).

 

Rejestr i nadzór 

Każdy szpital psychiatryczny prowadzi rejestr osób przyjętych bez zgody. Dane te są objęte tajemnicą i chronione zgodnie z przepisami o dokumentacji medycznej.

 

Leczenie i przymus bezpośredni

Osobom przymusowo przyjętym można udzielać jedynie niezbędnych czynności leczniczych. Lekarz musi poinformować o planowanym leczeniu. Przymus bezpośredni może być zastosowany wyłącznie w celu leczenia lub zapobieżenia samowolnemu opuszczeniu szpitala.

 

Podsumowanie

Przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym jest dopuszczalne jedynie w przypadkach wyraźnie wskazanych w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego i podlega sądowej kontroli. Wymagana jest nie tylko diagnoza, ale także spełnienie konkretnych przesłanek zagrożenia lub niemożności samodzielnego funkcjonowania. Osoba przyjęta ma prawo do informacji, ochrony prawnej oraz kontaktu z rodziną i rzecznikiem praw pacjenta szpitala psychiatrycznego.