Od 1 stycznia 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wprowadza istotne zmiany w systemie orzecznictwa lekarskiego. Dotychczasowe trzyosobowe komisje lekarskie zostaną zastąpione przez jednoosobowe orzekanie, co ma na celu usprawnienie procesu decyzyjnego oraz dostosowanie go do aktualnych potrzeb kadrowych.
Nowy model orzekania w ZUS
Zgodnie z nowelizacją przepisów, od początku 2025 roku orzeczenia w ZUS będą wydawane przez jednego lekarza orzecznika zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji. Oznacza to rezygnację z dotychczasowych trzyosobowych komisji lekarskich, które funkcjonowały w procesie odwoławczym. Decyzja ta podyktowana jest m.in. problemami kadrowymi w ZUS, gdzie średni wiek lekarzy orzeczników przekracza 60 lat, a liczba wakatów stanowi około 40% planowanego zatrudnienia.
Rozszerzenie kompetencji orzeczniczych
Nowe przepisy przewidują również rozszerzenie kompetencji orzeczniczych na inne zawody medyczne. Oprócz lekarzy, uprawnienia do wydawania orzeczeń zyskają pielęgniarki oraz fizjoterapeuci. W praktyce oznacza to, że w określonych przypadkach orzeczenia dotyczące zdolności do pracy czy prawa do świadczeń będą mogły być wydawane przez wykwalifikowane pielęgniarki lub fizjoterapeutów.
Procedury odwoławcze po zmianach
Wprowadzenie jednoosobowego orzekania wpłynie również na procedury odwoławcze. W przypadku wniesienia sprzeciwu od orzeczenia, sprawa będzie rozpatrywana przez innego lekarza orzecznika, posiadającego odpowiednią specjalizację lub doświadczenie w danej dziedzinie medycyny. W skomplikowanych przypadkach przewidziano możliwość konsultacji ze specjalistami lub powołania lekarza z większym doświadczeniem w orzecznictwie.
Kontrola jakości orzeczeń
Aby zapewnić prawidłowość i obiektywność wydawanych orzeczeń, wprowadzono mechanizmy kontroli jakości. Prezes ZUS, za pośrednictwem Naczelnego Lekarza ZUS, będzie sprawował bezpośredni nadzór nad procesem orzekania. W przypadku stwierdzenia błędów lub nieprawidłowości, sprawa będzie kierowana do ponownego rozpatrzenia.
Adaptacja systemów i przepisy przejściowe
Zmiany w systemie orzecznictwa wymagają dostosowania systemów teleinformatycznych ZUS do nowych przepisów. W związku z tym przewidziano przepisy przejściowe, które umożliwiają rozpatrywanie niezakończonych spraw według nowych zasad. Oznacza to, że odwołania od orzeczeń wniesione przed 2025 rokiem, a nierozpatrzone do końca 2024 roku, będą procedowane zgodnie z nowymi przepisami.
Potencjalne korzyści i wyzwania
Wprowadzenie jednoosobowego orzekania ma na celu przyspieszenie procesu decyzyjnego oraz zwiększenie efektywności działania ZUS. Rozszerzenie kompetencji orzeczniczych na pielęgniarki i fizjoterapeutów może odciążyć lekarzy orzeczników i skrócić czas oczekiwania na decyzje. Jednak zmiany te budzą również obawy dotyczące jakości i bezstronności orzeczeń, zwłaszcza w skomplikowanych przypadkach wymagających interdyscyplinarnej oceny.
Podsumowanie
Reforma systemu orzecznictwa w ZUS, polegająca na likwidacji trzyosobowych komisji lekarskich i wprowadzeniu jednoosobowego orzekania, stanowi istotną zmianę w funkcjonowaniu instytucji. Celem jest usprawnienie procesu decyzyjnego oraz dostosowanie go do aktualnych wyzwań kadrowych. Kluczowe będzie monitorowanie wdrażania nowych przepisów oraz ocena ich wpływu na jakość i rzetelność wydawanych orzeczeń.
